Çelişkinin Korkusu: İşletmeyi Kendi Adıma Yapmak İsteyen Annem

Varsayım: Bir insanı daha iyi anlamak için

Kızgın bir durumla karşı karşıya kalmak
Beraber seyahat etmek
Para ile ilgili bir durumu deneyimlemek
Beraber yaşamak

Durum: Bir gün annem tavuk kızartması franchise işletmesi yapmak istediğini söyledi.

Beklenmedik bir durumdu. Fiziksel olarak zorlayıcı olduğu için, otuzlu yaşlardaki girişimcilerin bile asla yalnız başlarına yapamayacaklarını duyduğumuz tavuk kızartması işini, 70'inin üzerindeki yaşına rağmen yapmak istediğini söyledi. Daha da şaşırtıcı olanı, söz konusu işletmenin yürütülmesinin benim vergi numaramla, işletmenin ilk sermayesinin ise benim işlettiğim işletmenin şirket hesabına bağlı bir kredi ürünü aracılığıyla sağlanması yönündeki talebiydi.

Ayrıca, dijital cihazlara aşina olmayan annem adına, yemek siparişi uygulamaları ile ilgili çevrimiçi işletmenin genelinde vekil kurulum ve istikrar sağlama çalışmaları, hatta tavuk kızartma ekipmanlarının kullanımıyla ilgili zorlu işlerin bile, ilk maliyet yükünün en aza indirilmesi gerekçesiyle, oğlu olarak bana yardım etmesini istedi. Oldukça cesurca, hatta biraz abartılı bir şekilde isteklerini dile getiren annem, sanki büyük bir karar vermiş gibiydi ve ben de ağzımı açamadım.

Görünüm: İlkokul öğrencisi olan bir şirketin başka bir şubesine çağrılan müdür yardımcısının ruh hali böyle bir şey mi?

Öncelikle, benim asıl bir işim var. Dahası, annemin bana yönelik ailevi ilk yardım talebi, anneme veya bana yabancı olan farklı bir uzmanlık gerektiren, günün büyük bölümünü harcamayı gerektiren abartılı bir talepti. Her şeyden önce, annemin ifadelerinden anladığım kadarıyla, iş ile ilgili çok sayıda kriter, birkaç işletmeyi yönetmiş olmama rağmen benim bakış açıma göre çok farklıydı ve ben de daha da fazla susmak zorunda kaldım.

İşletme her zaman işletme sahibi olan kişinin özel projesidir.

Ne amaçla, hangi ürünle ve hangi biçimde yürütülürse yürütülsün, bir işletmenin başlangıcında ve sonunda her zaman girişimcinin özel alanındaki anlam ve hedefler yatar. Ancak annem, bu özel işletmenin niyet ve hedefleri hakkında yalnızca beklenen gelirlerden bahsetti. Neden onun için işletme sahibi olarak bu ürünün iyi bir seçim olduğunu, bölgedeki yeni bir oyuncu olarak mevcut oyunculardan nasıl farklılaşmış bir değer sunabileceğini hiçbir şekilde anlayamadım.

İşletme bir maraton gibidir.

Annem, ilk 3 ayın ardından aylık 40 milyon TL ciro elde edilebileceği konusundaki franchise şirketinin sözlerini vurguladı. Peki ya 3 ay sonra hedeflenen gelire ulaşılamazsa? Otuzlu yaşlardaki kardeşler veya çiftler her gün sabah 11'den gece 4'e kadar çalışsa bile fiziksel olarak 1 yıl sürdürmenin çok zor olduğu bir işletmeyi, nispeten daha yaşlı olan annem, yatırımın ardından birkaç hafta içinde kaldıramazsa ne olur? Giyim, gözlük gibi ürünlerle belirli bir alışveriş merkezini ziyaret eden müşterileri hedefleyerek gelir elde edebildiği annemin önceki çevrimdışı mağaza işletme deneyimi, yalnızca çevrimiçi olarak tanıtım, satış, ödeme ve müşteri yönetimi yapılması gereken bu alışılmadık işletme türünde büyük bir fayda sağlamazsa?

İşletme sahibinin tek rolü, karşı karşıya kalıp sorumluluk almaktır.

Çalışanlar, işlerini yaparken takılıp hata yaptıklarında işletme sahibine başvurabilir veya en kötü durumda kaçabilirler. Öte yandan, işletme sahibi, yatırım yaptığım ve doğrudan yönettiğim işletme olduğundan, her durumda orada olmalıdır. Bu nedenle, işletme sahibi, kendi işiyle ilgili tüm işlerde baskın bir varlık olmayı hedeflemelidir. Beklenmedik olaylar meydana gelse bile, sessizce bunlarla yüzleşen ve çözen tek kişi olarak en ön safhada yer almalıdır. Ancak annem, vergi numarasını ve işletme sermayesini kendi adına yürütmeyen bir plan hazırlamıştı. Ben ilk işletme sermayesinin tamamını sağlasaydım ve izleseydim daha iyi olmaz mıydı? Resmi olarak yeni işletmeyle ilgili tüm sorumluluğu kendi yerine başkasına vererek başlamak, aslında yalnızca işletme sahibi olarak başarının elde edilmesini bekleyip sorumluluk almayan üst düzey bir çalışanın rolüne bürünmek gibiydi.

Öneri: Gelecek vaat eden bir girişimci olarak kendine güvenebilmesi için bir sürece ihtiyacı var gibi görünüyor.

Annem, bu kararı bana bildirmeden önce yaklaşık altı aya yakın bir süre boyunca bölgedeki çeşitli küçük ve orta ölçekli işletmeleri bizzat ziyaret ederek, alanları ve iç tasarımları incelemiş ve her bir işletme sahibinden bölge, marka gücü, işletme sermayesi gibi somut ve gerçekçi tavsiyeler almıştı. Bazen tek başına otobüse binip gitmenin zor olduğunu söylediği için, yolculuklarında zaman zaman aracımla götürüp anlattıklarını dinleme fırsatı bulmuştum. Bir gün belki de anı olacak diye sevinçle yaklaştığım bu durum, annemin yavaş yavaş, bir zamanlar kendimden uzaklaştırdığım belirsiz bir hayalden, somut bir yöne doğru ilerlediğini gösteriyordu. Annemin bu şekilde adım adım ilerleyişi bana tuhaf bir gurur ve onur duygusu vermişti. Ancak sonunda annemin seçimi, genel bir kaçışa benziyordu.

Elbette annemi saygı duyuyor, seviyor ve takdir ediyorum. Dahası, annemin korkularını da bir nebze anlıyorum. Android telefonuna Yemek Sepeti uygulamasını indirmenin bile zor geldiği anneme, önceki işletmesine göre daha düşük maliyetle sadece pişirme alanını kiralayarak çevrimiçi platform aracılığıyla kısa sürede yüksek gelir elde edebileceği yönündeki franchise şirketinin vaadi kesinlikle cazip ve aynı zamanda oldukça korkutucu olmuştur. Ancak bu beklenti ve korku arasında gidip gelme, bu dünyadaki tüm işletme sahiplerinin her gün karşılaştığı olağan bir durumdur. Benim bakış açımdan annem, ön araştırma sürecinde zaten kendine bir miktar uygulama gücü kanıtlamıştı. Ancak, gelecek vaat eden bir işletme sahibi olarak beklentileri, sorumlulukları ve belirsiz uzmanlık konusundaki korkuları, annemin düşüncelerini ve bedenini felç etmiş gibiydi.

Söyleyemediğim Düşünceler

Bu olayda babamın anneme karşı ömür boyu süren tavrını fark ettim. Annemin planı, bugüne kadar birçok şeyi sessizce halletmiş olan babamla olan ilişkisinden mi kaynaklanıyordu diye düşündüm. Ancak, babam bile işletme sahibi olarak sorumluluk üstlenemeyeceği için, annemin ihtiyacı olan şey, kendine güvenebilmesini sağlayacak küçük ama belirgin bir uygulama süreci olmalıydı. Annemin ziyaret ettiği her bir markanın mağazasını ziyaret edip, ücretsiz olarak da olsa bir hafta çalışmak istediğini söyleseydi nasıl olurdu? Yaşça çok daha küçük olan diğer çalışanlar veya işletme sahipleriyle çalışmak, fırsat verilse bile kabul etmesi zor olabilecek bir durum olabilir. Ancak, annemin hedefi bu kadar net ve azmi bu kadar büyükse, görünüşte küçük olan, yeni bir girişimci olarak kendisini biraz rahatsız eden bu durumu gidermek için kendi kendine bir adım atmasının, sonunda annemin için en iyi çözüm olabileceğini düşündüm.